سکه بهار آزادی یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران است،
که جایگزین سکه‌های طلای پهلوی شده‌است. از سال ۱۳۵۸ تاکنون، به مناسبت و
یادبود بهار پیروزی انقلاب اسلامی، انواع سکه‌های بهار آزادی در دو طرح
متفاوت، و در قطع‌های مختلف ضرب شده‌اند. عیار طلای این سکه‌ها - اعم از
طرح قدیم و جدید - ۹۰۰ در هزار است. معمولاً هر سال ضرابخانه بانک مرکزی
ایران، سکه‌ها را ضرب کرده، و از طریق بانک‌های عامل یا صرافی‌های مجاز،
به بازار عرضه می‌کند. این سکه‌ها به صورت خرد یا عمده، و به قیمت روز،
خرید و فروش می‌شوند. سکه بهار آزادی، به عنوان هدیه، مهریه ازدواج، عیدی
کارمندان دولت، و نیز برای سرمایه‌گذاری و پس‌انداز مورد استفاده قرار
می‌گیرد.
انواع سکه بهار آزادی
• از نظر شکل — سکه‌ها در دو نوع «طرح قدیم» و «طرح جدید (امامی)» هستند.
• از نظر قطع — این سکه‌ها در انواع «ربع»، «نیم»، «یک» یا «تمام»، «دو و نیم»، و «پنچ» بهار آزادی موجود هستند.
تاریخچه
پس از انقلاب اسلامی ایران، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و با
تأیید و دستور نخست وزیر دولت موقت، به مناسبت و یادبود نخستین بهار
پیروزی انقلاب اسلامی، اجازه ضرب انواع مسکوک طلا بنام «بهار آزادی» صادر
شد. از آن زمان تاکنون، سکه‌های بهار آزادی با دو طرح مختلف ضرب شده‌اند:
از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ (طرح قدیم)
یک روی این سکه مزین بنام علی بن ابیطالب بود (به سه بار تکرار «علی» به
خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر
آن) و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه امام رضا به همراه عبارت «نخستین بهار
آزادی» و تاریخ ۱۳۵۸ منقوش بود. از آن پس تا سال ۱۳۷۰، انواع سکه‌های بهار
آزادی با همین طرح تولید می‌شد.
از سال ۱۳۷۰ تاکنون (طرح جدید)
با توجه به ماده ۵ قانون نحوه حفظ آثار و یاد سید روح‌الله خمینی[ بانک
مرکزی ایران موظف شد که تصویر بنیان‌گذار نظام جمهوری اسلامی ایران را بر
یک طرف سکه‌های بهار آزادی به گونه‌ای مناسب نقش کند. از اینرو، بنابر
پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت اموراقتصادی و دارایی و به استناد بند
۲ قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا، هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۷۰/۳/۱۹
(راجع به تغییر طرح سکه یک بهار آزادی) چنین تصویب کرد:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است به مناسبت دومین سالگرد ارتحال
حضرت امام خمینی (قدس سره) سکه یادبود یک بهار آزادی را با مشخصات ذیل و
طبق نمونه‌ای که در نهاد ریاست جمهوری نگهداری می‌شود ضرب نماید:
1. عیار طلا: ۹۰۰ در هزار؛
2. وزن سکه: ۸/۱۳۵۹۸ گرم؛
3. قطر سکه: ۲۲ میلیمتر؛
4. یک روی سکه مزین به تصویر حضرت امام (قدس سره) و قید سال ضرب (۱۳۷۰) در ذیل تصویر؛
5. یک روی سکه تصویر بارگاه حضرت امام رضا علیه‌السلام و قید عبارت «بانک
مرکزی جمهوری اسلامی ایران» در بالای تصویر و عبارت «بهار آزادی».
شاید نتوان تاریخ دقیقی برای شکل گرفتن علاقه بشر به طلا تعیین کرد، اما
به خوبی مشخص است که انسان از شروع حیات در کره خاکی به اشیای زیبا و
خیره‌کننده علاقه‌مند بوده و طلا آن قدر مهم بوده است که پس از کشف مقداری
از آن در هر منطقه‌ای به سرعت تب طلا در همان منطقه شیوع پیدا کرده ا ست.
شاید یکی از دلایل اصلی علاقه افراد به طلا نیز در همین نکته نهفته باشد.
شاید بتوان تب طلا در آمریکا را در این زمینه مهمترین رخداد دانست که باعث
هجوم بسیاری از افراد دور و نزدیک به مناطق طلا خیز آمریکا شد و چه بسا بر
سر به دست آوردن این فلز درخشان بسیاری نیز جان خود را از دست دادند که
این مورد دست‌مایه داستان‌های نویسندگان بزرگی چون جک لندن شده است.
کشف طلا در کالیفرنیا در سال ۱۸۴۸ منشا امیدواری برای فرصت‌طلبان شد و
همین عامل باعث شد صد هزار نفر جستجوگر از سراسر دنیا به کالیفرنیا سفر
کنند. از آن‌جا که آن‌ها در سال ۱۸۴۹ به کالیفرنیا رسیدند، به
«چهل‌ونهی‌ها» شهرت یافتند. آن‌ها با ماهی‌تابه برای کشف طلا به جستجو
می‌پرداختند و با تکان دادن ذرات خاک و الک کردن آن همرا آب، طلا را پیدا
می‌کردند. شیوع تب طلا در آمریکا همچنین بسیاری از بومیان را از خانه و
زندگی خود آواره و حتی بسیاری از آن‌ها در درگیری با سفیدپوستان حریص و
مسلح کشته شدند.
نظیر چنین رخدادی بارها در دیگر نقاط جهان بر سر به دست آوردن حتی ذره‌ای
طلا اتفاق افتاده است.